تاريخچة سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي Geographic information system
تاريخچة سيستمهاي اطلاعات جغرافيايي
اولين دادة مكاني در 200 سال قبل از ميلاد توسط اراتوستن[1] از جغرافيدانان قديم يونان كه ساكن اسكندريه بود ارائه شد (دايرة المعارف دانش بشري، 1349 :1000). با تاًسيس ناسا[2] و پرتاب ماهوارة تيروس[3]1، انسان از اواخر دهة 1960، براي اولين بار كرة زمين را از فضا مشاهده كرد (گودرزي نژاد، 1373: 53) و ثبت مشخصات زمين، حفظ و مبادلة آن توليد داده هاي مكاني را بنيان نهاد. از اين زمان تفسير اتوماتيك عكسهاي هوايي با رايانه هاي بزرگ[4] براي شناسايي و نقشه سازي آغاز شد.
از دهة 1970 به دليل امكان دسترسي به رايانه هاي مناسب، تكنولوژي لازم براي كار با داده هاي مكاني[5] به وجود آمد و سيستمهاي اطلاعات جغرافيايي براي افزايش توان تحليل حجم زيادي از داده هاي جغرافيايي بوجود آمد (آرنوف 1375 :7). اولين GIS در مقياس ملي در كشور كانادا (CGIS) شكل گرفت كه در اين سيستم عكسهاي هوايي، نقشه هاي موجود و ساير اطلاعات كشاورزي، جنگلداري، خاك، زمين شناسي و . . . مورد استفاده قرار گرفت تا به امروز كه توسعة اين تكنيك تجسم جغرافيا به عنوان علم فضايي را امكان پذير نمود و به فضاي جغرافيايي عينيت بخشيده است.
جنبه های تاریخچه GIS
تاريخچة GIS را از دو جنبه مي توان بررسي نمود، از نظر جنبش نرم افزاري و تحولات رايانه اي كه جهان شاهد پيشرفت چشمگير اين تكنولوژي مي باشد. جنبة ديگر اين تكنيك، همكاري آن با ساير علومي است كه به نحوي با داده هاي مكاني كار مي كنند. اين علوم با بكارگيري اين تكنيك توانسته اند زمينه هاي كاربردي را براي خود فراهم نمايند، از جمله جغرافيا، زمين شناسي، محيط زيست، هيدرولوژي، آبخيزداري، عمران و . . . جغرافيا به دليل ماهيت غالب فضاي جغرافيايي در تحليلهايش بيشتر از ساير علوم به تكنولوژي GIS نزديك شده، ضمن پيشرفت خود درغناي بيشتر اين تكنولوژي سهيم شده است.
زيرا جغرافيا قادر به تعريف و توليد دادة جغرافيايي، تحليل و مدلسازي آن در چارچوب فضاي جغرافيايي مي باشد. شكويي (1369: 10) فضاي جغرافيايي را در مكان قابل تعيين مي داند. گرچه موقعيت هر مكان در فضا تعيين شدني است. ولي آنچه در اين ميان حائز اهميت است، موقعيت اين مكان در مجموعه اي است كه خود در آن قرار مي گيرد و مناسباتي است كه با محيط هاي مختلف كه خود جزئي از آن است، برقرار مي سازد اين روابط و مناسبات در چارچوب عيني، يعني در سطح سيارة زمين، استقرار مي يابد كه فضاي جغرافيايي را شكل مي دهد. شكويي در همان منبع فضاي جغرافيايي را فضايي مي داند كه از مجموعه اي روابط و مناسبات تركيب مي پذيرد و متحول مي شود و “روابط فضايي” يعني تاًثير فضا و فاصله گيري در تصميمات مكاني و رفتارهاي انساني را مخصوص به علم جغرافيا مطرح مي كند.
جی‌آی‌اس در ایران
در ایران، اولین مرکزی که به طور رسمی استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی را در کشور آغاز کرد سازمان نقشه‌برداری کشور بود که در سال ۱۳۶۹ براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، عهده‌دار طرح بکارگیری این سیستم شد.
«شورای ملی کاربران سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی» در دی ماه ۱۳۷۲ تأسیس گردیده است و هدف آن سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها در زمینه جی‌آی‌اس، تحلیل نیازمندی‌ها و همچنین بهره‌برداری از ظرفیت‌های علمی، فنی و نیروی انسانی برای ایجاد و بکارگیری جی‌آی‌اس با توجه به وظایف سازمان نقشه‌برداری کشور در خصوص ایجاد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ملی است.
پروژه ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی در وزارت صنایع و معادن، از فروردین ۱۳۷۱ آغاز گردید و از این سیستم به طور گسترده در ارتباط با فعالیت‌های آن استفاده می‌گردد.
شهرداری تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، و سازمان جنگل‌ها و مراتع نیز از این سیستم استفاده می‌کنند.
[1] Erathoasthenes
[2] Nasa
[3] TIROS
[4] Main Frame
[5] Spatial Data
