منشورها و قطعنامه‌هاي جهاني در زمینه بهسازی و نوسازی بافت قدیمی
منشورها و قطعنامه‌هاي جهاني
كنگرة آتن (1931)
منشور كنگرة آتن همزمان با اوج گيري نهضت معماري مدرن تدوين شده و بحث اساسي آن، ايجاد ارتباط منطقي ميان شكل و كاركرد بود. منشور آتن در چهارمين كنگره بين المللي معماران مدرن در آتن پايه ريزي شد و بعدها توسط لوكوربوزيه مدون گرديد و در سال 1941 در فرانسته انتشار يافت. اصول مورد توجه منشور آتن در زمينه ميراث تاريخي شهرها، شامل 5 مادة اساسي است كه مواد مطروحه به قرار زير مي‌باشند : (حبيبي و مقصودي، 1381، ص 131).
مادة 65 : ارزش‌هاي معماري مي‌بايد محافظت شوند، چه آنگاه كه صحبت از بناهاي منفرد به ميان است و چه زماني كه هسته‌هاي كامل شهري مورد نظرند.
مادة 66 : اين ارزش ها، آن گاه كه بيان و زبان حال فرهنگ پيشين بوده و يا علاقه مندي همگاني را پاسخ مي‌گويند، مي‌بايست مورد مراقبت قرار گيرند.
مادة 67 : به خاطر آن كه حفاظت آنچه گفتيم مستلزم از خود گذشتگي گروه‌هاي انساني‌اي نباشد كه با شرايط غير بهداشتي درگير هستند …
مادة 68: هرگاه ممكن باشد، مي‌بايست خسارت‌هايي را كه به موجوديت آنها وارد آمده است با اقدامات ريشه‌اي جبران كرد : مانند تغير مسير دادن خطوط حياتي رفت و آمد و يا جابه جا كردن مراكزي كه تا امروز پا برجا تلقي شده اند.
مادة 69 : تخريب زاغه‌هاي گرداگرد بناهاي تاريخي فرصت به وجود آوردن فضاهاي سبز را به دست مي‌دهد.
مادة 70 : به كار بردن سبك‌هاي گذشته در ساختمان‌هاي جديد واقع در محوطه‌هاي تاريخي به اتكاء ادعاهاي زيبايي شناسانه، به عواقب ناميموني منجر مي‌شود. به هيچ صورت نبايد اجازه داد كه اين عادت تداوم يابد و به هر شكلي، اين گونه خواسته‌ها و اقدامات عملي شوند (فلامكي، 1355، صص 152 – 149).
معاهدة لاهه (1954)
اين معاهده در سال 1954 توسط يونسكو (پس از جنگ جهاني دوم) به منظور حفظ اموال فرهنگي، بخصوص در شرايط برخورد مسلحانه در كنفرانس لاهه به تصويب رسيد و پس از آن در سال 1962 توصيه‌هايي براي حفاظت از زيبايي و يژگي‌هاي بناها و چشم اندازها ارائه شد. نكات مورد توجه اين معاهده شامل موارد زير است :
1-هدف : حفظ اموال فرهنگي در شرايط برخورد مسلحانه (جنگ)
2-كاربري پيشنهادي : موزه‌اي در شرايط خاص
3-حوزه مداخله : شهر و روستا ؛ و چشم اندازهاي پيراموني و محوطه‌هاي طبيعي
4-شيوة اقدام : بهسازي و نوسازي
5-روش مداخله : حفاظتي – تزئيني (حبيبي و مقصودي، 1381، ص 135).
كنگرة رم (1972)
كنگرة رم از كنگره‌هاي ادواري سيام (CIAM) به دنبال معاصر سازي با توجه به پايگاههاي فرهنگي شهر و جامعه است. نكات مورد توجه كنگرة رم را مي‌توان به صورت زير دسته بندي كرد :
1-هدف : بهبود فضا و كالبد بافت كهن.
2-كاربري پيشنهادي : تداوم كاربري بافت كهن
3-حوزة مداخله : كل شهر
4-شيوة اقدام : بازسازي، نوسازي و بهسازي
5-روش مداخله : حفاظتي – تزئيني.
6-اصول پيشنهادي :
الف-حفظ اصالت و شخصيت كلي شهر كهن
ب-حفظ اندام‌ها و استخوان بندي شهر (حبيبي و مقصودي، 1381، ص 139).
كنفرانس ونيز (1964 )
كنفرانس ونيز در سال 1964 در شهر ونيز برگزار شد. نكات اصلي و مهم مطرح شده در قطعنامه اين كنفرانس كه در زمينه مرمت آثار و ناحيه‌هاي تاريخي است به شرح زير است :
1-حفاظت يا مرمت آثار و ابنيه تاريخي از تمامي علوم و فنوني كه براي مطالعه و نظارت در نگهداشت آثار تاريخي مفيد و مؤثر باشد كمك مي‌گيرد.
2-حفاظت از آثار تاريخي به دليل استفاده از كاربردهاي مفيد آنها براي جامعه مورد حمايت قرار مي‌گيرد.
3-حفاظت از بناهاي تاريخي مستلزم حفاظت از شرايط محيطي آن است. هر چه يك محيط سنتي پا برجا مانده باشد بايد از آن بيش‌تر حفاظت شود.
4-آثار تاريخي نمي تواند از تاريخي كه خود جزئي از آن است و محيطي كه در آن استقرار يافته جدا شود بنابراين جابه جا كردن يك بخش يا تمام يك بناي تاريخي مورد قبول نيست مگر هنگامي كه بر اساس موجباتي منافع ملي و بين المللي در ميان باشد.
5-در مرمت بناهاي تاريخي وحدت شكلي يك اثر تاريخي، هدف مرمت نيست و بايد تمامي كمك‌ها و افزوده‌هايي كه جامعيت و تركيب شكل كنوني آن را تعيين و تعريف
مي‌كند مورد توجه و احترام قرار گيرد (اكرمي، 1380، ص 33).
بيانية مكزيكوسيتي (2000 ميلادي)
اين بيانيه مصوب دوازدهمين مجمع عمومي ايكوموس در سال 2000 در شهر مكزيكو است. هدف اصلي اين بيانيه حفاظت از ميراث فرهنگي – تاريخي با ساخت و سازهاي بومي است. اين بيانيه ميراث ساخت و سازهاي بومي را نمايانگر زندگي در هر دورة تاريخي، سند تاريخي جامعه و بخشي از چشم انداز فرهنگي هر جامعه مي‌داند و معتقد است آن آثاري كه در معرض خطرند بايد با مديريت صحيح اين ميراث بومي حفاظت شود. نكات مورد توجه در اين بيانيه شامل موارد زير است :
1-هدف : حفاظت و مديريت صحيح ميراث فرهنگي – تاريخي بومي به عنوان بخشي از زندگي معاصر، سند تاريخي و بخشي از چشم انداز منظر فرهنگي هر جامعه است
2-كاربري پيشنهادي : گردشگري، آموزشي و فرهنگي
3-حوزة مداخله : محلي – بومي
4-شيوة اقدام : بهسازي و نوسازي
5-روش مداخله : موضعي – موضوعي
6-اصول پيشنهادي :
الف)آموزش براي حفاظت و سازگاري با معيارهاي زندگي معاصر
ب)ايجاد شبكة منطقه‌اي براي تبادل اطلاعات و تجربيات
ج)حفاظت گسترده و مداوم از طريق مشاركت مردم بومي و برنامه ريزي‌هاي گردشگري
د)استفاده از تخصص‌ها و رشته‌هاي علمي گوناگون
هـ)اعطاي كمك‌هاي مالي، اداري و فني از سوي دولت و مقام‌هاي مسئول (شماعي و پوراحمد، 1384، صص : 297 – 296).
بيانية استكهلم (1998)
بيانية استكهلم در پنجاهمين سالگرد اعلاميه جهاني حقوق بشر در استكهلم، در سال 1998 تدوين شد. هدف اساسي بيانية استكهلم، طرح و اعادة حقوق ميراث فرهنگي به جوامع بشري به منظور نيل به توسعه پايدار است. نكات مورد توجه در اين بيانيه شامل موارد زير است :
1-هدف : تدوين و تفويض حقوق زير به جوامع برخوردار از ميراث فرهنگي – تاريخي
الف-حق تصديق و اظهار اصالت ميراث فرهنگي
ب-حق بيان هويت فرهنگي ويژه هر ملت و قوم در خانواده انساني
ج-حق درك بهتر ميراث خود و ديگران
د-حق استفاده مناسب و هوشمند از ميراث
هـ)حق مشاركت در تصميم گيري‌ها براي حفظ ميراث و ارزش‌هاي آن
و-حق شكل دادن به انجمن‌هاي حمايتي و ارتقاي ميراث فرهنگي
2-كاربري پيشنهادي : معاصر سازي
3-حوزة مداخله : تمامي جوامع برخوردار از ميراث‌هاي فرهنگي – تاريخي
4-شيوة اقدام : بهسازي و نوسازي
5-روش مداخله : موضعي – موضوعي
6-اصول پيشنهادي :
الف-احترام به امر حفاظت و غناي تنوع فرهنگي در جهان.
ب-افزايش ميزان مشاركت مردم.
ج-هماهنگ ساختن حفاظت با توسعه
د-تدوين ضوابط و معيارهاي قانوني حفاظت
هـ)توسعه پايدار (حبيبي و مقصودي، 1381، صص 153- 152).
كنگرة آمستردام (1975)
كنگره آمستردام در سال 1975 مجموعه‌اي از نگراني‌ها و مسايل حل نشده و پيچيده را همراه با مشوق‌هايي براي به راه انداختن حركتي تازه در فعاليت‌هاي انساني – فرهنگي و تأكيدهاي مكرر بر لزوم توفيق در حفاظت و صيانت شهرهاي تاريخي مورد بررسي قرار داده و سر فصل‌هايي را براي پيگيري و مطالعه، عرضه كرده است كه نه فقط در كشورهاي اروپايي بلكه در كليه ي كشورهاي باستاني كه تا به حال به همان ميزان به شهر كهن بي توجه
بوده‌اند مي‌تواند حائز اهميت باشد. قطع نامه ي اين كنگره كه در واقع منشور يا بيانيه جهاني است راه حل‌هايي را به منظور رسيدن به هدف حفاظت مثبت و سازنده ثروت‌هاي معماري مردم ساكن اروپا، توصيه مي‌كند. «اين ثروت‌هاي معماري شامل كليه ي بناهاي تاريخي با ارزش ويژه فرهنگي است.» (كلانتري و پوراحمد، 1384، ص 19).
