کاربری اراضی و محتوای طرح های کاربری زمین
کاربری اراضی و محتوای طرح های کاربری زمین
نحوه استفاده از زمین و کارکردی را که به آن تعلق می¬گیرد، کاربری زمین گویند.
کاربری اراضی بررسی چگونگی استفاده از فضا در مقیاس منطقه در راستای شناخت تأثیر انسان بر محیط است که در بهره¬وری از منابع توسط جوامع انسانی رخساره می‌یابد. (اکالاگان، 1378)
2-7-2- برنامه ریزی کاربری اراضی شهری
برنامه¬ریزی کاربری اراضی شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیتها و عملکردهای شهری براساس خواستها و نیازهای جامعه شهری است و هسته اصلی برنامه¬ریزی شهری را تشکیل می¬دهد. به عبارت دیگر برنامه¬ریزی کاربری اراضی، علم تقسیم زمین و مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی است که به منظور استفاده موثر از زمین و انتظام فضایی مناسب و کارا صورت می¬گیرد. در این برنامه¬ریزی تلاش می‌شود که الگوهای اراضی شهری به صورت علمی مشخص شود و مکانیابی فعالیت¬های مختلف در شهر در انطباق و هماهنگی با یکدیگر و سیستم¬های شهری قرار گیرد.
برنامه¬ریزی کاربری اراضی شهری، مجموعه‌ای از فعالیت‌های هدفمند است که محیط مصنوع را سامان می¬بخشد و در حد مقدور خواسته‌ها و نیازهای جوامع شهری را در استفاده از اراضی فراهم می¬آورد.
برنامه¬ریزی کاربری اراضی شهری یعنی ساماندهی مکانی و فضایی فعالیتها و عملکردهای شهری براساس خواسته‌ها و نیازهای جامعه شهری (سعیدنیا، 1378، ص 13) .
چگونگی استفاده از زمین در یک محدوده قانونی شهر توسط شهروندان را ثبت می¬کند و نوع کاربری زمین اعم از مسکونی، تجاری، صنعتی، عمومی، فضای باز و … را مشخص می¬کند. (نوریان، 1375، ص 32) .
بررسیهای انجام شده نشان می¬دهند که در طرحهای شهری ایران یکی از بخش¬هایی که بیش از تمامی موارد، مورد بی¬توجهی قرار می¬گیرد، بخش کاربری اراضی شهری است به طوری که این بخش به صورت یک بخش کاملا” توصیفی و با کمترین سنجش تأثیر و تأثرات داخلی و خارجی انجام می¬شود (صابری فر، 1378، ص 25) .
برنامه¬ریزی برای کاربری زمین شهری، یعنی ساماندهی مکانی و فضایی فعالیتها و عملکردهای شهری براساس خواستها و نیازهای جامعه شهری. این برنامه¬ریزی در عمل، هسته اصلی برنامه¬ریزی شهری است و انواع استفاده از زمین را طبقه‌بندی و مکانیابی می¬کند.
قبل از تهیه طرحهای شهری برای شهرها، شهروندان برای استفاده‌های گوناگون زمین خود در شهر، هیچ نوع محدودیتی (جز عرف رایج) نداشتند و مالک هر قطعه زمین، در چگونگی عمران زمین خود که از احتیاجات خصوصی وی نشأت می‌گرفت، اختیار کامل داشت.
یکی از وظایف مهم طرحهای شهری، مشخص کردن نوع کاربری زمین، برای استفاده در زمینه¬های گوناگون مورد نیاز زندگی شهری در محدوده قانونی شهرهاست. از این رو، همه زمینه¬های موجود در محدوده شهر، طبق نقشه کاربری زمین مورد بررسی قرار می¬گیرند و نوع استفاده از آن‌ها مطابق نیازهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی است که نه تنها اثراتی بسیار بر سرمایه¬گذاری و تصمیم¬های عمومی و خصوصی می¬گذارد، بلکه نقشی مهم در میزان رشد شهری و کیفیت محیط کالبدی شهر دارد (سعیدنیا، 1378، ص 13) .
محتوای طرح کاربری زمین
طرح کاربری زمین، بیانگر الگوی آتی استفاده از زمین در هر شهر است و انواع کاربریهای شهری (مانند مسکونی، تجاری، صنعتی) و استفاده¬های عمومی (مانند آموزشی، بهداشتی، اداری و تفریحی) را تعیین می‌کند. علاوه بر تعیین نوع استفاده از زمین، تعیین شدت و کثرت کاربری یا تراکم استفاده‌های متفاوت نیز اهمیت دارد.
معمولا” هر طرح کاربری زمین در یک گزارش، یک نقشه اصلی و چندین نقشه توضیحی تشکیل شده است. گزارش شرح سیاستها، معیارها، استانداردها و محاسبات است و نقشه‌ها کاربرد فضایی (مکانی) این سیاستها و تدابیر را مشخص می¬سازند.
طرح کاربری زمین هرچند بخشی از یک طرح جامع است، در واقع هسته اصلی طرح محسوب
می¬شود. براساس طرح کاربری زمین، بخشهای دیگر طرح جامع، یعنی طرح شبکه ارتباطی و حمل ونقل، طرح تأسیسات و تجهیزات زیربنایی، طرح تسهیلات و خدمات عمومی شهر و طرح توسعه و حفاظت از محیط زیست شکل می¬گیرند. این طرح برای هر شهر، همچون پلان پایه (همکف) برای ساختمان است. در طرح کاربری زمین، کجایی و مکان نوع فعالیتها و عملکردهای شهری مشخص می‌شود، به همین سبب طرح یاد شده، چارچوبی می¬سازد که در آن، مکان، زمان و ظرفیت عملکردهای گونه¬گون شهری مشخص می¬شود.
محتوای طرحهای کاربری زمین، در‌اندازه و نوع شهرها و مجتمعهای زیستی متفاوت است مثلا” طرح کاربری زمین برای یک روستا با یک شهر صنعتی و همچنین طرح کاربری زمین برای یک مجتمع مسکونی حومه¬ای با یک کلانشهر تفاوت بسیار دارد. محتوای طرح کاربری زمین نسبت به طول دوره برنامه¬ریزی نیز تفاوت می¬کند. طرح کوتاه مدت، در اهداف، سیاستها و اقدامات با یک طرح بلندمدت، محتوای متفاوتی دارد (همان منبع، صص 16-15) .
