اهداف تهیه و اجرای طرح هادی روستایی و ضرورت و فرایند تهیه آن
اهداف تهیه و اجرای طرح هادی روستایی
مهم ترين هدف طرح هادي روستايي تجديد حيات روستا به لحاظ ابعاد فيزيکي، اقتصادي و اجتماعي روستاها است و سامان دهي و اصلاح بافت موجود، ميزان و مکان گسترش آتي و نحوه استفاده از زمين براي عملکردهاي مختلف در روستا سه محور اصلي در طرح هادي به شمار مي روند. طرح هادي روستايي در سه مرحله تهيه، تصويب و اجرا مي شود که از انتخاب روستاهاي واجد شرايط و تصويب آن ها در کميته برنامه ريزي شهرستان ها، برگزاري جلسات کميته فني و کار گروه تصويب طرح تا اجراي طرح هادي فرآيند نسبتا پيچيده اي را طي مي کنند( مولائی هشجین ،مقاله تحليلي ،1379،45) .
از اهداف تهیه طرح هادی می توان به ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی ، تامین عادلانه امکانات از طریق تسهیلات اجتماعی ، تولیدی و رفاهی ، هدایت فیزیکی روستاها ، ایجاد تسهیلات لازم جهت بهبود مسکن روستاییان و خدمات محیط زیستی و عمومی ، ارتقاء وضعیت اقتصادی روستا و دستیابی به بهینه های معیشتی روستا با هماهنگی ارگان های ذیربط ، بهبود کیفیت بافت روستا در چارچوب اقدامات پیش بینی شده در طرح و تلاش برای ایجاد فضای مناسب تر سکونت و فعالیت در آن ، ایجاد تناسب منطقی بین جمعیت و عملکردهای مختلف مسکونی ، تولیدی ، خدماتی مورد نیاز در محیط روستا ، کنترل و نظارت بر روند توسعه کالبدی روستا از طریق برنامه ریزی و تعیین نحوه استفاده از زمین در محدوده بافت مسکونی موجود و پیشنهادی ، ایجاد بستر لازم جهت فراهم شدن زمینه صدور سند مالکیت املاک واقع در بافت مسکونی روستا اشاره نمود . بنابراین اهداف طرح هادی روستایی به بهبود شرایط موجود در روستا و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی اهالی روستا منجر می شود و این نشانگر اهمیت زیاد تهیه و اجرای این طرح در فضای روستایی می باشد .
توسعه پایدار روستایی با عنایت به مدیریت و حفاظت منابع طبیعی پایه گذاری می شود که بتواند نیازهای انسان و نسل های کنونی را تامین نماید و این همان واقعیتی است که از طرح هادی انتظار می رود .
ضرورت های تهیه و اجرای طرح هادی روستایی
از ضرورت های تهیه و اجرای طرح هادی می توان به گزینه های زیر اشاره نمود :
- نابسامانی وضع کالبدی و کیفیت نامناسب مساکن روستایی
- الزام اصلاح و بهسازی بافت فیزیکی روستا ها
- نبود یک سیستم مناسب هدایت آب های سطحی ، دفع فاضلاب و زباله
- لزوم گسترش شبکه های زیر بنایی و خدمات رفاهی در روستاها
- رواج وسایل نقلیه موتوری در روستاها
- لزوم حفظ کاربری اراضی کشاورزی به منظور تداوم تولید
- ضرورت کاهش خسارتهای ناشی از بلایای طبیعی
- الزامات بهسازی و مقاوم سازی ابنیه و مساکن روستایی
- فراهم آوردن محیط مناسب زندگی در روستاها به منظور توازن شهر و روستا و ایجاد شرایط مناسب برای زندگی نسل جدید به ویژه جوانان و … (رضوانی ، 1383 ، 153-152) .
مردم ، مدیریت محلی و مردمی به ویژه تلفیق این مدیریت با تکنولوژی مناسب جهت رشد در ابعاد معیشتی خدماتی و رفاهی از مهاجرت های بی رویه روستائیان به شهرها و به وجود آمدن مشاغل کاذب و ایجاد مشکلات شهری جلوگیری شده و زمینه تجدید حیات روستاها فراهم گردد (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ،1376، 16).
پس از برنامه سوم توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی کشور به منظور تفکیک وظایف نهادها ، تهیه طرح هادی به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی واگذار گردید و به دنبال آن در مورخ 23/12/1375 کلیه عملیات مربوط به اجرای طرحهای هادی روستایی جزء وظایف بنیاد مسکن انقلاب اسلامی می باشد و هم اکنون تهیه و اجرای طرح های بهسازی متوقف شده است (حسین زاده ،1382 ، 45) .
فرایند تهیه و اجرای طرح هادی
مراحل تهیه و اجرای طرح هادی روستایی را می توان به طور کلی در سه فاز مشخص نمود . فاز اول شامل مراحل تهیه و اجرای طرح هادی روستایی است که به شرح زیر می باشد :
- انتخاب روستا
- تخصیص اعتبار
- انتخاب و تعیین مشاور تهیه کننده طرح
- تهیه نقشه پایه طرح هادی روستایی
- بررسی و تصویب نقشه های پایه توسط واحد فنی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان
- تهیه طرح هادی روستایی و برگزاری جلسات کمیته فنی و شورای تصویب
- تدوین گزارش نهایی و نقشه ها و تحویل آن به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و ارسال آن به سازمانهای ذیربط
فاز دو : تهبه نقشه تفصیلی روستا
فاز سه : اجرای طرح هادی روستایی (حسین زاده ،1382 ، 42)
ارزیابی طرح هادی
ارزیابی پروژه های منفرد و کل طرحها به منظور اعمال اصلاحات لازم در حین اجرای طرح ، تعیین پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آنها و کسب رهنمودهایی برای طرحهای مشابه در آینده بسیار ضروری است . بررسی و ارزیابی را نه تنها باید در حین اجرای پروژه ها و طرح ها انجام داد بلکه مدتی پس از پایان آنها نیز به منظور بررسی عملکرد کلی شامل آثار مستقیم و غیر مستقیم و ثانویه آنها باید ارزیابی مجدد صورت گیرد (مهندسان مشاور DHV ، 1371 ، 435) .
ارزیابی روندی است اصولی و بنیادی در برنامه ریزی و راهنمایی است عملی برای کار طراحی و تصمیم گیری در واقع ، محصولات و یافته های ارزیابی می تواند به عنوان یکی از ابزارهای طراحی در طول روند برنامه ریزی بکار رود . ارزیابی یک روند تحصیلی است که در آن کوشش می شود دلیلها و شواهدی دال بر مزایا و معایب طرحهای معین فراهم شود و نگرشهای جدید برای تهیه آلترناتیوهای برتر بدست آید . بنابراین این مدارک و شواهد برای تعیین کنندگان خط مشیها فراهم می آورد تا آنان را در اتخاذ تصمیم ، بر مبنای صحیح یاری رساند (قراگزلو ، 1365 ، 1) .
لازم به ذکر است طرح هادی با وجود فراهم کردن رفاه نسبی برای روستاییان ، در ساماندهی روستاها ، موفق نبوده است و ارزشیابی این طرح ها ضروری است (عسگری ، 1383 ، 1) .
