تشریح مفهوم مکان یابی
- مکانیابی[1] :
مکانیابی مراکز به معنی یافتن مکان مناسب برای مراکز جدید و یا فعلی، با در نظر گرفتن مراکز موجود ومحدودیت‌هایی است که وجود دارند، به طوری که طرح در اقتصادی‌ترین مکان ممکن به بهره برداری برسد و رقابتپذیری آن به عنوان یکی از اهداف کلیدی، مدنظر باشد. این تصمیم باید با سیاست‌های خاص سرمایهگذاران و دولت هماهنگ باشد(فرقانی و دیگران، 1387: 2). بطور كلي مكان يابي فعاليت ي است كه استعدادهاي فضايي و غير فضايي يك سرزمين را جهت ، انتخاب مكان مناسب براي كاربري خاص مورد ارزيابي و تجزيه و تحليل قرار مي دهد )فخري، ١٣٧٨ص ١١)
روش‌های مکانیابی توسعه شهری، با توجه به موقعیت مکانی یا جغرافیایی، وسعت و اندازه توسعه و نوع کاربری پیشنهادی از همدیگر متمایزند(دستجردی، 1379: 36). از اینرو انتخاب معیارهای موثر به منظور مکانیابی یک و یا چند کاربری و همچنین مدل‌ها و روش‌های مکانیابی بسیار مهم می‌باشد.
منظور از تئوری های مکان گزینی، مجموعه ای از اصول می باشد که به کمک آنها محل استقرار بهینه فعالیت ها مشخص می شود، تا براساس آن بیشترین منفعت را در جهت تأمین و رفاه و آسایش عموم بهره گیران حاصل گردد. انتخاب مکان مناسب برای یک فعالیت در سطح شهر یکی از تصمیمات پایداری برای انجام یک طرح گسترده است که نیازمند تحقیق در مکان از دیدگاه های مختلف می باشد از آنجا که مکانیابی نیاز به اطلاعات دارد، حجم بزرگی از اطلاعات جزئی برای معرفی مکانهای مختلف باید جمع آوری، ترکیب و تجزیه و تحلیل شوند تا ارزیابی صحیحی از عواملی که ممکن است در انتخاب تأثیر داشته باشند صورت پذیرد. بنابراین در مقیاس شهر، مکانیابی فعالیتی است که قابلیت ها و توانایی های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و ارتباط آن با سایر کاربری های شهر برای انتخاب مکانی مناسب برای کاربری خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. در تعریف مکانیابی می توان گفت: فرآیند یافتن و انتخاب موقعیت محل کاربری ها با توجه به معیارهای مورد نظر. به طور کلی، مکانیابی فعالیتی است که استعدادهای فضایی و غیر فضایی یک سرزمین را شناسایی کرده و امکان انتخاب مکان مناسب برای کاربری خاص را فراهم می آورد. عواملی چون اقتصاد، کمیت و کیفیت، تأثیرات محیطی، شبکه های ارتباطی، میزان دسترسی مکانی و… از جمله پارامترهای مهم می باشند. قابلیت ها و توانهای یک مکان با توجه به اینکه برای چه منظوری در نظر گرفته شود متفاوت خواهد بود، بنابراین بسته به نوع کارکرد مورد نظر باید شاخص ها یا معیارهایی تلفیق شود تا توان مکان با توجه به آن مورد بررسی قرار گیرد. این شاخص ها و معیارها نسبت به نوع کاربرد متفاوت هستند، اما همه آنها در جهت انتخاب مکان مناسب همسو می شوند. استفاده از این شاخص ها نیاز به داشتن اطلاعات صحیح و کامل از مکان دارد و دستیابی به اطلاعات نیازمند تحقیقات گسترده و جامع می باشد. در فرآیند تصمیم گیری در مورد یک مکان، ممکن است اولویت های سیاسی، تجاری، طبیعی و امنیتی در نظر گرفته شوند، مکانیابی، فرآیند تصمیم گیری در دوره زمانی طولانی مدت است؛ زیرا تعدد زیادی از شاخص های موجود باید آزمایش شوند و نتیجه تصمیمات، ممکن است ارزیابی گردند. اگر مکانیابی چندین کاربری مطرح باشد، پس از مشخص شدن کدهای مکانی و ارزیابی میزان سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت و سنجش، همجواری های تمام کاربری ها، بهترین مکان کاربری های بهینه به عرضه گذاشته می شود.
[1] -Location
